برنامه های درسی مغفول توسعه حرفه ای اعضای هیئت علمی دانشگاه های ایران: دانشگاه فردوسی مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.

2 عضو هیات علمی گروه روشها و برنامه های آموزشی و درسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران-

3 دانشیار گروه روش ها و برنامه های آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.

4 دانشگاه فردوسی مشهد

5 استادیار گروه روش ها و برنامه های آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.

چکیده

این مقاله برنامه‌درسی مغفول را در برنامه‎های قصد شده توسعه حرفه‎ای اعضای هیئت‎علمی را در دانشگاه‎های ایران بررسی و به‌عنوان نمونه بر روی برنامه‎های آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد تمرکز نمود. برای این پژوهش دو سؤال اصلی مطرح شد: نخست آنکه برنامه‎های توسعه حرفه‎ای چه حیطه‏‎هایی را شامل می‎گردد و دوم این‎که در برنامه‌های توسعه‎ حرفه‎ای چه حوزه‎هایی مغفول مانده است. در این پژوهش از دو راهبرد سنتز پژوهی نوع دوم (سؤال نخست) و تحلیل محتوا (سؤال دوم) استفاده شد. جامعه آماری روش نخست تعداد 67 پژوهش مرتبط بود که از طریق نمونه‌گیری هدفمند معیاری انتخاب شدند. اعتبار یافته‌ها از طریق فن دلفی تائید شد. در سؤال دوم جامعه آماری، شامل 6 سند که به‌صورت سرشماری انجام گرفت. اعتبار یافته‌ها از طریق توافق درصدی تائید شد. یافته‌ها نشان می‎دهد که ابعاد توسعه حرفه‎ای شامل سه حیطه الف) برنامه‎های حمایتی؛ ب) برنامه‌های فردی و شامل شناختی (دانشی، مهارتی و عاطفی) و فراشناخت (ابعاد سطوح عالی تفکر و مدیریت خود)، انسانی (تعاملاتی و مهارت‌های بین فردی)، اخلاق حرفه‌ای و حوزه تخصصی-رشته‌ای و ج) برنامه‎های اداری-اجرایی شامل شغلی، مدیریتی، سازمانی، محیطی، مشاوره‎ای، پژوهشی و آموزشی است. در بخش دوم مهم‌ترین حیطه‌های مغفول برنامه‌های درسی قصد شده در دانشگاه‎های ایران و فردوسی مشهد برنامه‎های حمایتی، در حیطه سازمانی برنامه‌های مشاوره‌ای و در حیطه فردی برنامه‎های شناختی وجود دارد. به نظر می‎رسد برنامه‎های توسعه حرفه‎ای اعضای هیئت‎علمی در سطح کلان نیازمند بازنگری جدی است و از دیگر سو در سطح خرد، لازم است کنشگران برنامه‎های درسی زمینه‎های متنوعی را با توجه به تغییرات گسترده آموزشی تدارک ببینند.

کلیدواژه‌ها


اجتهادی، مصطفی؛ قورچیان، نادرقلی؛ جعفری، پریوش و شفیع زاده، حمید(1390). شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های بهسازی اعضای هیئت‌علمی به‌منظور یک مدل مفهومی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. شماره 62. 46-21.
اکبری، مرتضی؛حسینی، سیدمحمود؛ حجازی سیدیوسف ورضوانفر، احمد (1392). اعتبارسنجیمؤلفه‌هایتوسعهمنابعانسانی:مطالعةاعضایهیئتعلمیدانشکده‌هایکشاورزی. تحقیقاتاقتصادوتوسعهکشاورزیایران. دوره44. شماره 4. 644-629.
بازرگان، عباس (1394). مقدمه‎ای بر روش‎های تحقیق کیفی و آمیخته. چاپ پنجم. تهران:شاهین.
باقری، خسرو؛ ن سجادیه،نرگس و توسلی، طیبه (1389). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکدهمطالعاتفرهنگیواجتماعی.
پورکریمی، جواد (1389). الگوی توسعه ی حرفه‌ای اعضای هیئت‎علمی سازمان های پژوهشی (مورد:جهاد دانشگاهی)، فصلنامهپژوهشهایمدیریتمنابعانسانیدانشگاهجامعامامحسین (ع). سال دوم. شماره 2.155-141.
دانشمندی، سمیه؛فتحی واجارگاه، کوروش؛خراسانی، اباصلت و قلیچ‎لی، بهروز (1395). تحلیلی بر مطالعات انجام شده در زمینه بهره گیری از روش منتورینگ برای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها. دوفصلنامه مطالعات برنامه‎درسی آموزش عالی. شماره 14. 102-77.
دهقانی، مرضیه؛ امین خندقی، مقصود؛ جعفری ثانی؛ حسین؛ نوغانی دخت بهمنی، محسن (1390.) واکاوی الگوی مفهومی در حوزه برنامه درسی: نقدی بر پژوهش‌های انجام‌شده با رویکرد طراحی الگو در برنامه درسی. مطالعاتتربیتیوروانشناسی، 12(1). 126-99.
دوستی حاجی آبادی، هومن؛فتحی واجارگاه، کوروش؛ خراسانی، اباصلت و صفایی موحد، سعید (1396). مفهوم پردازی گفتمان برنامه درسی محیط کار؛گفتمان نوظهوریا مغفول؟. پژوهش در برنامه‎ریزی درسی، سال سیزدهم. شماره 25. 34-28.
زاهدی، سکینه و بازرگان، عباس (1392). نظر اعضای هیئت‌علمی درباره نیازهای توسعه حرفه‌ای آنان و شیوه‎های برآوردن نیازها. فصلنامهپژوهشوبرنامه‌ریزیدرآموزشعالی. شماره 67. 89-69.
سلیمی، قاسم؛حیدری، الهام و کشاورزی، فهیمه. (1394).شایستگی‎های اعضای هیئت‌علمی جهت تحقق رسالت دانشگاهی؛تأمّلی بر ادراکات و انتظارات دانشجویان دکتری. دوفصلنامۀنوآوریوارزشآفرینی، سال سوم. شمارۀ هفتم. 103-85.
قنبری، سیروس؛ اردلان، محمدرضا؛بهشتی‎راد، رقیه و سلطانزاده، وحید (1393). اخلاق حرفه‎ای اعضای هیأت علمی و رابطۀ آن با کیفیت آموزش عالی، فصلنامهاخلاقدرعلوموفنّاوری، سال دهم. شماره 2. 55-31
شمس مورکانی، غلامرضا؛ صفایی موحد، سعید و فاطمی صفت، علی (1394). آسیب‎شناسی فعالیت‎های آموزش و بهسازی منابع انسانی بر اساس مدل سه‌شاخگی (موردمطالعه:صنایع الکترونیکی فجر). فصلنامهآموزشوتوسعهمنابعانسانی. سال دوم، شماره 7. 100-71.
شمس، عبدالحمید (1395). راهکارهایافزایشبهره‎وریاعضایهیئتعلمی.فرآیند مدیریت توسعه.دوره 29. شماره 2 .97-71.
شورت، ادموند سی (1388). روش‎شناسی مطالعات برنامه درسی، ترجمه محمود مهرمحمدی و دیگران، چاپ دوم، تهران:سمت.
صادقی، فتح اله؛ حسینی، سید محمود؛ رضوانفر، احمد؛ شریف زاده، ابوالقاسم ومریدالسادات، پگاه (1388). واکاوی ساره های تاثیرگذار بر توسعه حرفه‌ای اعضای هیات علمی دانشکده کشاورزی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی، دوره 2. شماره 4. 77-69.
صفری، مریم و نیازآذری، کیومرث (1393). واکاوی مؤلفه‎های تاثیر گذار بررشد حرفه‌ای اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد آزادشهر. فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن. سال پنجم. شماره دوم. 6-1.
طاهری، عبدالحسین و شمس‎بخش، مسعود (1395). آیین‎نامه ارتقای مرتبه اعضای هیئت‎علمی آموزشی و پرورشی و فناوری. چاپ اول. تهران: پیام‎نور.
زارع‎صفت،صادق؛دهقانی،مرضیه؛حکیم‎زاده،رضوان؛کرمی، مرتضی و صالحی،کیوان(1396). چارچوب فعالیت‌های یادگیری اعضای هیأت‌علمی در برنامه‌های درسی توسعه حرفه‌ای در رشته‌های علمی STEM.تدریس پژوهی،سال پنجم،شماره ششم،119-99.
عبداللهی، حسین و بازرگان، عباس (1392). ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش بهره‌وری آموزشی اعضای هیئت‌علمی. فصلنامةاندازه‌گیریتربیتی. شمارة11. 76-55.
عزیزی، نعمت الله (1392). بررسی راه های بهبود عملکرد پژوهشی اعضای هیات علمی. راهبرد فرهنگ. شماره بیست و یکم. 33-7.
غنچى، مستانه؛ حسینى، سید محمود وحجازى، یوسف (1391). شناسایی و رتبه بندی مؤلفه های تبیین کننده کیفیت تدریس از دیدگاه اساتید پردیس هاى کشاورزی دانشگاه تهران. مجلهپژوهشهاىترویجوآموزشکشاورزى، سال پنجم، شماره 3. 40-13.
فتحی واجارگاه، کوروش (1392). برنامه درسی چیست؟، چاپ اول. تهران: مهربان نشر.
قرونه، داوود؛میر کمالی، سید محمد؛بازرگان، عباس و خرازی، سید کمال(1393). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بالندگی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه تهران. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی. سال اول. شماره 1. 115-89.
قلی فرد، احسان؛حجازی، سید یوسف وحسینی، سید محمود (1389)، تحلیل عامل‎های حرفه‎ای لازم برای موفقیت شغلی از دیدگاه اعضای هیئت‎علمی دانشکده‎های کشاورزی، فصلنامه پژوهش و برنامه‎ریزی در آموزش عالی، شماره 57، 141-125.
قنبری، سیروس؛اردلان، محمدرضا؛ بهشتیراد، رقیه و سلطانزاده، وحید (1394). اخلاق حرفه‎ای اعضای هیأت علمی و رابطۀ آن با کیفیت آموزش عالی. فصلنامهاخلاقدرعلوموفنّاوری، سال دهم، شماره 2. 45-21
کرمپوریان، آرزو؛ ایمنی، بهزاد، ترکزیان، پرویز (1391). بررسینگرشبهاخلاقحرفه‌ایدراعضایهیئت‌علمیدانشکدهدندانپزشکیهمداندرسال1391. تحقیق در علوم دندانپزشکی. ش 10(1). 43-51.
لرکیان، مرجان (1390). شناسایی و تبیین ابعاد و سطوح برنامه‌درسی مغفول هنر در دوره ابتدایی ایران مبتنی بر الگوی مطلوب. رساله دکتری برنامه‌ریزی درسی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
محب زادگان، یوسف؛ پرداختچی، محمدحسن؛ قهرمانی، محمد وفراستخواه، مقصود (1395). اعتبارسنجی الگوی بالندگی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های شهر تهران. فصلنامهآموزشوتوسعهمنابعانسانی. سال سوم، شماره10. -74.
مرادی دولیسکانی، مرتضی؛ سعیدی رضوانی، محمود؛ کرمی، مرتضی و امین‎خندقی، مقصود (1395). شناسایی استانداردها و مؤلفه‎های اخلاق حرفه‎ای تدریس استادان دروس معارف اسلامی، فرهنگدردانشگاهاسلامی.سال ششم. شماره چهارم.494-473.
میرطاهری، لیلا؛ جمالی، اختر وآراسته، حمیدرضا (1394). بررسی حیطه‎ها و مؤلفه‎های اصلی توسعه و بالندگی اخلاق حرفه‎ای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‎ها و مقایسه آن با وضع مطلوب. فصلنامهآموزشوتوسعهمنابعانسانی. سال دوم، شماره4. 126-101.
میرکمالی، سیدمحمد؛پورکریمی، جواد و حجری، اکرم (1394). بررسی رابطه توسعه حرفه‎ای با نوآوری‎های آموزشی اعضای هیئت‌علمی دانشکده‌های روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه‎های دولتی شهر تهران. فصلنامه علمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. دوره پنجم. 22-1.
نظرزاده زارع، محسن؛ پورکریمی، جواد؛ ابیلی، خدایار و ذاکر صالحی، غلامرضا (1395). ارائه الگوی شایستگی اعضاء هیأت علمی در تعاملات بین المللی:یک مطالعه پدیدارشناسانه. فصلنامهعلمی-پژوهشیسیاستعلموفناوری. سال هشتم، شماره 3،89-25.
نعمتی، محمدعلی و محسنی، هدی‎سادات (1389). اخلاق در آموزش عالی: مؤلفه‌ها، الزامات و راهبردها. پژوهشنامه مرکزتحقیقاتاستراتژیک، شماره 63. 9-46.
نورشاهی، نسرین (1393). عوامل مؤثر بر رشد حرفه‌ای اعضای هیئت‌علمی و ارائه راهکارهایی برای بهبودان. فصلنامهپژوهشوبرنامه‌ریزیدرآموزشعالی. دوره 2. شماره 3. 120-95.
نوه ابراهیم، عبدالرحیم، پورکریمی، جواد (1390). ارائه الگوی مفهومی بهسازی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‎ها و مراکز آموزش عالی. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی.121-101.