شناسایی یک چهارچوب مطالعاتی برای فرهنگ رشته ای در برنامه های درسی آموزش عالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده


 نگاه فرهنگی به مطالعات آموزش عالی از جمله منظرهایی است که اخیراً مورد توجه پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است و موجب تولد فصل جدیدی از مطالعات بر محور «فرهنگ دانشگاهی» شده است. فرهنگ رشته‌ای، خود شاخه‌ای از این مطالعات محسوب می‌شود که فرهنگ جاری در آموزش عالی را از زاویه‌ی کنش و تعاملات ناشی از رشته‌ی تحصیلی با افراد و محیط مورد بررسی قرار می‌دهد. با توجه به طرح موضوعاتی نظیر توسعه‌ی برنامه‌های درسی میان‌رشته‌ای و بین‌المللی کردن برنامه‌های درسی آموزش عالی، مطالعه‌ی فرهنگ رشته‌های آموزش عالی بیش از پیش ضرورت پیدا کرده است. این در حالی است که چهارچوب مشخصی برای آن تدوین نشده است و با توجه به پیچیدگی این مسئله، فقدان چنین چهارچوبی خود موجب غفلت پژوهشگران برنامه درسی آموزش عالی از این مهم است.
پژوهش حاضر، با هدف تدوین چهارچوبی برای مطالعه‌ی فرهنگ رشته‌ای در برنامه‌های درسی آموزش عالی انجام شده است. به این منظور دو رشته‌ی ریاضی و علوم تربیتی که در دسته‌بندی بچر به ترتیب جزء رشته‌های محض-سخت و نرم-کاربردی قرار دارند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. روش پژوهش، نظریه‌ی مبنایی بوده است؛ که داده‌های آن از طریق مشاهده‌‌‌ی مشارکتی، مصاحبه‌ی نیمه‌ساختاری، پرسشنامه‌ی باز‌پاسخ، محتوا و آثار فرهنگی، جمع‌آوری و از روش مقوله‌بندی و کدگذاری تحلیل شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها مبیّن وجود متغیرها، مقوله‌ها و سطوح مختلفی برای فرهنگ رشته‌ای در برنامه‌های درسی آموزش عالی است که چهارچوبی را برای مطالعه‌ی فرهنگ رشته‌ای در آموزش عالی تداعی می‌کند.





کلیدواژه‌ها


اشتراس، آ و کوربین، ج. (1387). اصول روش تحقیق کیفی، نظریه­ی مبنایی. ترجمه­ محمدی، ب. انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
صباغیان، ز. (1388). فرهنگ دانشگاهی: یک چارچوب پژوهشی. در رویکردها و چشم اندازهای نو در آموزش عالی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1388.
فاضلی، ن. (1387). فرهنگ و دانشگاه. انتشارات ثالث.
عارفی، م. (1384). برنامه ریزی درسی راهبردی در آموزش عالی. انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه شهید بهشتی.
فراستخواه، م. (1388). فرهنگ دانشگاهی، زندگی دانشجویی و اخلاق علمی در ایران. در دانشگاه و آموزش عالی، منظرهای جهانی و مسئله­های ایرانی. نشر نی، 1388.
گال، بورگ و گال(2003). روشهای تحقیق کمی و کیفی. ترجمه نصر، ا و همکاران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی و سمت، 1386.
مکنی، ا. (1999). دانشگاه و اجتماعات علمی آن. ترجمه­ گروه مترجمان، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1386.
 
Alise, M. A. (2008). Disciplinary differences in preferred research method: A comparison of groups in the Biglan classification scheme. A PhD dissertation for Loisiana State University.
Austin, A. E. (1996). Institutional and departmental cultures: The relationship between teaching and research. New Directions for Institutional Research. 90.57- 66.
Becher, T. (1987). The disciplinary shaping of the profession. In: Clark, B. R(Ed.). The academic profession: National, disciplinary and institutional settings. Berkeley University of California Press.
Becher, T. (1994). The significance of disciplinary differences. Studies in Higher Education. 19(2). 151-161.
Becher, T. & Trowler, P. R. (2001). Academic tribes and territories: Intellectual enquiry and the culture of disciplines. Open University Press.
Biglan, A. (1973 a). The characteristics of subject matter in different academic areas. Journal of Applied Psychology. 57(3). 195-203.
Biglan, A. (1973 b). Relationship between subject matter characteristics and the structure and output of university departments. Journal of Applied Psychology. 57(3). 204-213.
Creswell, J. W. (2008). Educational research. Pearson Education International.
Drake, G. W. (2006). The impact of disciplinary affiliation on faculty attitudes about teaching and students. A PhD dissertation for Education at George Mason University.
Godfrey, J. E. (2009). Exploring the culture of engineering education: The journey. Australian Journal of Engineering Education. 15(1).
Kolb, D. A. (1981). Learning styles and disciplinary differences. In: Chickering, A. W & Associates. The modern American college. Jossey- Bass Inc. Publishers. 232-255.
Kraus, S. J. (1998). Disciplinary culture at work: Faculty core belief systems and teaching practices with adult undergraduate students in age-mixed university classroom. A dissertation submitted for Doctorate of Education. Texas Tec University.
Lee, J. J. (2002). The shaping of departmental culture: Measuring the relative influences of the institution and discipline. A PhD dissertation for Education at University of California.
Schein, E. (1985). Organizational culture and leadership. Jossey-Bass Publishers.
Valimaa, J. (1998). Culture and identity in higher education research. Higher Education.36. 119-138.