تبیین فرایند پشت کنکوری داوطلبان آزمون سراسری براساس نظریه زمینه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی روانشناسی تربیتی گروه علوم تربیتی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز

2 استاد گروه علوم تربیتی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز

چکیده

پشت کنکوری پدیده‌ای رایج در بین داوطلبان آزمون سراسری است که عوامل متعددی در آن نقش دارد. هدف از پژوهش حاضر طراحی الگوی مفهومی فرایند پشت کنکوری داوطلبان آزمون سراسری دانشگاه­ها بود. این پژوهش به روش کیفی و نظریه زمینه­ای (مبتنی بر رویکرد کوربین و اشتراوس) انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل همه داوطلبان پشت کنکوری آزمون سراسری سال 1399 از رشته‌های تحصیلی مختلف از شهرستان خدابنده بود. بدین منظور 12 نفر از شرکت­کنندگان کنکور سال 1399 با رشته­های مختلف که تجربه یک یا دو سال پشت کنکور را داشتند، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش جمع آوری داده‌ها مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، ابتدا کدگذاری باز و محوری انجام گرفت و طبقه­های مربوط در الگوی پارادایمی یعنی عوامل علّی، زمینه­ای، مداخله­گر، راهبردها و پیامدها جای گرفتند. سپس، در مرحله­ی کدگذاری انتخابی، طبقۀ مرکزی پژوهش استخراج گردید. نتایج پژوهش 110 مضمون فرعی و 18 مضمون اصلی را مشخص ساخت که طبقة مرکزی استخراج شده از مضامین، «انگیزش موفقیت­ کنکور» بود. با ترسیم الگوی مفهومی پژوهش، مؤلفه­های مرتبط با پشت کنکوری و چگونگی تعامل آن­ها با یکدیگر مشخص گردید. نتیجه مطالعه حاضر نشان داد که انگیزش موفقیت در کنکور بین عوامل علّی، زمینه­ای، مداخله گر و راهبردها ارتباط ایجاد می­کند. به طوری که عوامل علّی، زمینه­ای و مداخله گر به واسطة انگیزش موفقیت در کنکور و همچنین راهبردها منجر به پشت کنکور ماندن می­شود که این امر دارای پیامدهای روانی و تحصیلی است.

کلیدواژه‌ها


ابوالحسنی، منصوره؛ اسماعیلی، معصومه؛ و اسکندری، حسین. (1389). ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای وﯾﮋﮔﯽ اﺳﺘﻌﺎرهﻫﺎی ﻣﻮﻓﻘﯿﺖرﺗﺒﻪﻫﺎی ﺑﺮﺗﺮ، ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪﻧﺸﺪﮔﺎن آزﻣﻮن ﺳﺮاﺳﺮی. ﭘﮋوﻫﺶ در ﻧﻈﺎمﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ، 4(11)، 24-9.
ادیب‌حاج‌باقری، محسن؛ پرویزی، سرور؛ صلصالی، مهوش. (1392). روش‌های تحقیق کیفی. تهران: بُشری.
امیدیان، مرتضی؛ رحمتی، امین؛ فرهادی‌راد، حمید (1397). تجربه زیسته شرکت در کنکور با تأکید بر پیامدهای استرس­زای آن. فصلنامه علمی پژوهشی آموزش عالی ایران، 10(2)، 19-1.
پارسا­پژوه، بتسابه. (1379). بررسی عوامل مؤثر بر تمایل دانش­آموزان سال آخر دبیرستان برای ورود به آموزش عالی در شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
حبیبی، مجتبی. (1394). تأثیر آموزش مدیریت شناختی رفتاری استرس بر کاهش استرس تحصیلی ناشی از انتظارات شخصی و انتظارات والدین در دانش‌آموزان. مجله‌ روان‌شناسی مدرسه، 4(2)، 38-22.
 حج فروش، احمد. (۱۳۸۱). آسیب‌های کنکور بر هدف‌های دوره متوسطه و ارائه پیشنهاد برای رفع آسیب ها. مجموعه مقالات سمینار بررسی روش‌ها و مسائل آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها، اصفهان .
خبر آنلاین. (1396). کنکور و رقابت بر سر صندلی‌های با کیفیت. برگرفته از: https://www.khabaronline.ir/news
خبرگزاری آنا. (1396). ۵۰ درصد داوطلبان کنکور، پشت‌کنکوری هستند. برگرفته از:  https://ana.ir/fa/news
رحیمی، حسین. (۱۳۸۱). نگاهی به نتایج نهایی کنکور سراسری سال ۱۳۸۱. پیک سنجش،۲۹۲، 7. 2-3.
سبحانی‌نژاد، مهدی؛ شاه حسینی، نجیبه؛ هاشمی محمدآبادی، مجید؛ خدابنده اویلی، عباس. (1392). ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ داﻧﺶآﻣﻮزان اﺳﺘﺎن ﯾﺰد درﮐﺴﺐ رتبه نخست ورود ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎیﮐﺸﻮر طی سال­های 1384تا 1388. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 3، 199- 234.
سجادی، رضا؛ کرمدوست، نوروزعلی؛ درانی،کمال؛ مقدم زاده، علی؛ صالحی کیوان. (1396). واکاوی عوامل موفقیت افراد سرآمد در آزمون سراسری. دو فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 8 (16)، 190-163.
سلیمی، جمال؛ پاسالاری، حامد. (۱۳۹۶). نقش ویژگی‌های اجتماعی و تحصیلی دانش‌آموختگان دبیرستانی استان هرمزگان در موفقیت آنان در آزمون ورودی دانشگاه‌ها. فصلنامه مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی، 18، 91-125.
قلخانباز، فاطمه؛ خدایی، ابراهیم. (1393). تأثیر پایگاه اجتماعی-اقتصادی داوطلبان آزمون سراسری 1389 بر موفقیت تحصیلی آن‌ها. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 4(5)، 79-55.
قلی‌پور، رحمت الله؛ شجاعی، محمدرضا؛ شکوهی، مرتضی. (1384).بررسی نظام پذیرش دانشجو در ایران و ارائه الگوی مناسب. مجلس و راهبرد، 12( 49 و 50)، 49-11.
کاوه­ئی، بهروز؛ باقی یزدل، رقیه. (۱۳۹۳). نگرش دانشجویان دانشگاه­های دولتی استان تهران در رابطه با حذف آزمون سراسری و جایگزینی آن با سوابق تحصیلی. مجله پژوهش در نظام‌های آموزشی، ۲۶، ۷۱-۹۸.
کیوانفر، محمدرضا. (۱۳۸۱). آسیب‌شناسی و عدم تطابق نظام آموزشی با کیفیت سوالات آزمون سراسری. مجموعه مقالات سمینار بررسی روش ها و مسائل آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها، اصفهان.
معتمدی، عبدالله. (1385). تأثیر کنکور بر سلامت عمومی، عزت نفس و نشانه‌های اختلالات روانی راه نیافتگان به دانشگاه. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 2(40)، 72-55.
نریمانی، محمد؛ میری، میرنادر. (۱۳۹۶). عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی رتبه‌های برترکنکور: نظریه زمینه ای. پژوهش در نظام‌های آموزشی، ۳۸، ۵۹- ۷۹.
نوربخش، سیدمرتضی؛ حائری، مجید. (1390). مطالعه جامعه‌شناختی موفقیت در کنکور. نامه آموزش عالی، 4(15)، ۵۷-۳۳.
یارمحمدیان، احمد؛ سهرابی، نادره. (1384). بررسی و مقایسه تأثیر کنکور بر وضعیت روحی و شخصیتی راه­یافتگان و راه نیافتگان به دانشگاه و خانواد آن‌ها. فصلنامه مطالعات روانشناختی، 1(2)، 136-119.