آسیب‌شناسی فرایند تأسیس رشته‌های جدید دانشگاهی در ایران (مورد علوم انسانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری

2 دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف آسیب‌شناسی فرایند تأسیس رشته‌های جدید دانشگاهی (مورد علوم انسانی) و به روش پژوهش آمیخته اکتشافی (کیفیکمی) انجام‌شده است. به این منظور با 15 نفر از خبرگان برنامه‌ریزی درسی و سیاست‌گذاران توسعه نظام آموزش عالی مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد. مصاحبه‌ها به شیوه مقوله‌بندی باز تجزیه‌ و تحلیل شد. سپس براساس یافته‌های بخش کیفی پرسشنامه‌ای ساخته شد. روایی پرسشنامه از سوی صاحب‌نظران تأیید و پایایی آن نیز 2/95 برآورد شد. براساس یافته‌های کیفی در مجموع 9 ضعف اساسی در رابطه با فرایند تأسیس رشته جدید شناسایی شد. همچنین نتایج کمی پژوهش گویای آن است که ضعف در برنامه‌ریزی درسی با میانگین 29/6 و ضعف در تصمیم‌گیری با میانگین 47/3 به ترتیب در اولویت‌های اول و نهم ضعف‌های شناسایی‌شده قرارگرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


آقازاده، احمد. (1388). طرح تدوین راهنمای عمل برنامه‌ریزی و اصلاح برنامه‌های درسی در سطح دانشگاه‌های کشور.تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
اکرمی، سید کاظم. (1383). آموزش عالی و انقلاب اسلامی، دایره المعارف آموزش عالی: تهران بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
ایمانیطالبآزاد،لیدا. (1382). بررسی چگونگی اجرای آیین‌نامه واگذاری اختیارات برنامه‌ریزی درسی به دانشگاه‌هادرده دانشگاه شهرتهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهیدبهشتی.
پاریاد، رحمان و ملکی، بهزاد. (1385). جایگاه کشورهای جهان سوم در انتشار تولیدات علمی جهان (مطالعه موردی: کشور جمهوری اسلامی ایران). مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی، 131-109
جمیری، وحید. حاتمی، جواد. فتحی آذر، اسکندر و پاکدل فرد، محمدرضا. (1389). بررسی میزان انطباق برنامه‌های درسی رشته کارشناسی مهندسی معماری با نیازهای بازار کار. دو فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. سال اول، شماره 2. 132-111.
خسروی، محبوبه. فتحی واجارگاه، کورش. ملکی، حسن و نوروزی، داریوش. (1392). واکاوی پذیرش نوآوری‌های برنامه درسی درنظام آموزش عالی (موردمطالعه: آئین نامه بازنگری برنامه درسی دانشگاه‌های ایران). فصلنامه روانشناسی تربیتی.دوره 9، شماره 27، 166-135.
خادمی کله لو، محمد. (1392). ارزیابی کیفیت خدمات دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس الگوی تعالی سازمانی EFQM. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی.
رحمان پور، محمد.لیاقتدار، محمدجواد و شریفیان، فریدون. (1393). بررسی تطبیقی برنامه درسی کارشناسی ارشدرشته فناوری آموزشی ایران با چندکشور منتخب. مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی.سال 4، شماره 6، 184-155.
ساکی، مهری. خلیفه سلطان، مصطفی.نصراصفهانی، احمدرضا (1385). بررسی ساختار مناسب برنامه‌ریزی درسی در دانشگاه اصفهان. مجموعه مقالات قلمرو برنامه‌ریزی درسی در ایران. تهران: انتشارات سمت.
سازمان همیاری اشتغال دانش‌آموختگان جهاددانشگاهی. (1393). گزارش اشتغال و بیکاری دانش آموختگان کشور. تهران: معاونت مطالعات و تحقیقات کاربردی (اداره مطالعات و تحقیقات راهبردی حوزه اشتغال).
عارفی، محبوبه (1384). برنامه‌ریزی درسی راهبردی در آموزش عالی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
عارفی، محبوبه (1383). بررسی برنامه های درسی رشته علوم تربیتی در آموزش عالی ایران و راهکارهای برای بهبود آن، مطالعه موردی: گرایش مدیریت آموزشی. تهران دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
عبدلی سلطان احمدی، جواد. مشایخی، زیبا. مهدی نژاد قوشچی، رحمان و پناه علی، امیر. (1390). بازنگری و تجدیدنظر در برنامه درسی کارشناسی رشته مهندسی مکانیک ماشین‌های کشاورزی بر اساس دیدگاه‌های اساتید، کارفرمایان و فارغ‌التحصیلان. دو فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. سال 2، شماره 4. 131-109
علی‌آبادی، خدیجه. (1391). بازنگری برنامه درسی رشته علوم تربیتی گرایش تکنولوژی آموزشی.فصلنامه روانشناسی تربیتی.دوره 8، شماره 26، 69-45.
علاقه بند، علی. (1373).اصول مدیریت آموزشی. تهران انتشارات بعثت.
عزیزی، نعمت‌الله. (1387). بررسی چالش‌ها و نارسایی‌های تحصیلات دانشگاهی در حوزه علوم انسانی: تاملاتی بر نظرات دانشجویان. مجله آموزش عالی ایران، سال 1، شماره 2، 31-1
عزیزی، نعمت‌الله. (1385). درآمدی بر توسعه آموزش عالی در ایران (باتاکید بر علوم انسانی).تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
عیاری، لیلا. سیدکلان، سید محمد و آزاد، رسول. (1392). ارزیابی کیفیت برنامه‌های درسی دانشگاهی مناطق محروم با رویکرد انتقادی (مطالعه موردی: دانشگاه‌های مناطق محروم اردبیل). دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. سال 4، شماره 8، 88-78
فرخ نژاد، خدانظر. (1384). ارزیابی درونی و بیرونی کیفیت دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری مدیریت آموزشی، روانشناسی تربیتی و جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز. پایان‌نامه دکتری مدیریت آموزشی، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری. (1378). بررسی ساختار و عملکرد شورای عالی برنامه‌ریزی از بدو تأسیس تا کنون. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. (1394).طرح آمایش آموزش عالی. تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی.
موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. (1393). آمار آموزش عالی در یک نگاه.گروه پژوهش‌های آماری و فناوری اطلاعات. تهران: انتشارات موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
نفیسی، عبدالحسین. (1380). تحلیل نظام آموزش عالی. موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.طرح پژوهشی مصوب موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
نوروز زاده، رضا. محمودی، رضا. فتحی واجارگاه، کوروش. نوه ابراهیم، عبدالرحیم. (1384). تفویض اختیارات برنامه‌ریزی درسی به دانشگاه‌ها، گامی درجهت تمرکززدایی برنامه‌ریزی درسی در نظام آموزش عالی کشور. همایش تمرکز و عدم تمرکزدرفرایندبرنامه‌ریزی درسی. 28-1
نورززاده، رضا و فتحی واجارگاه، کورش. (1387). درآمدی بربرنامه‌ریزی درسی دانشگاهی. تهران: نشر موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1393). تاریخچه دفتر گسترش آموزش عالی. دریافت شده در تاریخ 22 بهمن 1393 از: http://www.msrt.ir/fa/gostaresh/Pages/Tasks.aspx
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (a1394). دانشگاه و مراکز آموزش عالی. دریافت شده در تاریخ 5 اردیبهشت 1394 از: http://www.msrt.ir/fa/Pages/MainMenuPages/Corp/Universities.aspx
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (b1394).اطلاعیه وزارت علوم درخصوص رشته های فاقد مجوز. دریافت شده در تاریخ 10بهمن 1394 از: http://www.msrt.ir/fa/news/Pages/
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (c1394).دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی (رشته‌های مصوب).دریافت شده در تاریخ 14اردیبهشت 1394 از: http://www.msrt.ir/fa/prog/ApprovedCourses
وزیری، مژده. (1378). نظام برنامه ریزی درسی در آموزش عالی ایران، ویژگی ها و جهت گیری ها. رساله دکتری، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
یمنی دوزی سرخابی، محمد. (1392). کیفیت در آموزش عالی. تهران: انتشارات سمت.
یمنی دوزی سرخابی، محمد و ترک زاده، جعفر. (1388). بررسی وضعیت برنامه‌ریزی توسعه دانشگاه‌های دولتی در ایران. مجله آموزش عالی ایران، سال 1، شماره 4، 19-2.
Conrad & Pratt. (1986).Research on Academic Programs: An Inquiry into anEmerging Field. Agathon Press
Cuellar.N. (2001).The seven habits for highly effective curriculum revision.Nurse
Education
.Vol 26. No2, 61-63
Dodson, Dan W. (1957). “Factors Influencing Curriculum Development”.Review of Educational Research.Vol. 27.No3,262-269.
Gerbic, P. Kranenburg, I. (2003). The Impact of External Approval Processes on ProgramDevelopment.Quality in Higher Education, Vol 9 No2, 169-177
Newble, D; Stark, P; Box, N; lowson, M (2005). Developing an outcome- focused
core curriculum. Medical Education.Vol 39, No 7, 680-687
Parcells, Frank E (1983). Curriculum approval in Illinois community colleges: local and state process. Community Junior College Research Quarterly of Research and Practice, Vol 7, No 4, 287-302.
Rasian, Zahra. (2009). “Higher Education Governance in Developing Countries, Challenges and Recommendations: Iran as case study”. Nonpartisan education Review. Vol.5, No.3,1-18.
Rosa, B. & Lorenzo, S. P. 2007. A Comprehensive Revision of the Industrial
Biotechnology Program in Response to Establish a Bio-Based Economy.Conference
on Engineering Education – ICEE
. Coimbra, Portugal.
Srinivasan, S., Guan, J. and Wright, A. L. (1999). A new CIS curriculum design approach for the 21st century. Journal of Computer Information Systems.Vol. 39, No. 3, 99-106.
Stark, J. and Lattuca, L. (1997).Shaping the college curriculum academic plans in action, Boston: Allyn and Bacon.