محتوای برنامه درسی مبتنی بر توسعه آینده پژوهی در آموزش عالی ایران:پژوهش کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

آموزش عالی بر اثر عواملی مانند کاهش کیفیت آموزش و عدم تناسب با نیازهای دانشجو و جامعه با چالش های زیادی روبرو بوده است .لذا در پاسخ به این چالش ها ،آموزش عالی برای ارتقای کیفیت فرصت های یادگیری، باید در محتوای  برنامه های درسی آینده جهت گیری نوینی را دنبال کند.بنابراین می توان ادعا نمود که یکی از متغیرهای مهم که می تواند بر رشد توانایی آینده پژوهی دانشجویان تأثیرگذار باشد، محتوای برنامه درسی است.هدف این  پژوهش طراحی محتوای برنامه درسی  مبتنی بر  توسعه آینده پژوهی در آموزش عالی بود  که باشیوه  پژوهشی کیفی و با استفاده از راهبرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شد. در این راستا با استفاده از رویکرد هدفمند و بکارگیری معیار اشباع نظری، مصاحبه هایی نیمه ساختار یافته با  14 نفر از اساتید  صاحب نظران حوزه برنامه درسی و آینده پژوهی در دانشگاه های  استان فارس انجام شد، برای بدست آوردن اعتبار و روایی داده ها از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیر شرکت کننده در پژوهش استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها در طی سه مرحله، کدگذاری باز، کدگذاری نظری و کدگذاری انتخابی با کمک نرم افزار    MAXQDA 12  به مفاهیم مجزا تفکیک شدند و 19مقوله کلی به دست آمد. این مقاله یافته های مطالعه را در چارچوب مدل پارادایمی شامل: شرایط علی (3مقوله )، پدیده محوری (بازنگری محتوای برنامه درسی با تاکید بر آینده پژوهی)، راهبردها (6 مقوله)، زمینه (3 مقوله)، شرایط مداخله گر (2مقوله)  و پیامدها (4مقوله) تحلیل کرده است.
 

کلیدواژه‌ها


  باقری پشتگل، زهرا، سامی، مریم. خود رشته ای و اجزای آن بر توانایی مطالعات آینده و زندگی علمی دانشجویان بزرگسال دبیرستان در شهر ارومیه. مجله رهبری آموزش و پرورش و مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی گرمسار، سال 10، شماره 4، زمستان 2016.
پارسا علی، کشاوزی،فهیمه. فاطمه، دهقان . ارزیابی اثربخشی آموزش و موفقیت آموزشی توانمندی های آینده (مطالعه موردی - دانشگاه شهید چمران). مقالات اولین کنفرانس بین المللی مدیریت، آینده نگر، کارآفرینی و صنعت در آموزش عالی؛ 1390 آبان 17-18؛ سنندج، ایران 1390.
ترک زاده, جعفر, مرزوقی, رحمت اله, محمدی, مهدی, سلیمی, قاسم, کشاورزی, فهیمه. (1395). تدوین چارچوب ارزشیابی اثربخشی برنامه های درسی آموزش عالی بر اساس رویکرد راهبردی. پژوهش‌های برنامه درسی, 6(2), 41-64.
ترک زاده، جعفر و احمدوند، علیمحمد. (1388) مدل کاربردی هدایت استراتژیک سیستم اطلاعات دانشگاه. نامه تحصیلات عالی، سال دوم، شماره 6.
رضوی، سید مصطفی و همکاران. (1392). بازکاوی روش تحقیق آمیخته: انتشارات دانشگاه تهران.
سیلور،جی گالن.الکساندر،ویلیام.جی لوئیس،آرتور.(1380).برنامه ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر.غلامرضا خوئی نژاد (مترجم). مشهد:به نشر.
صالحی عمران، ابراهیم و یغموری، سعید. (1389). بررسی مهارت های شغلی در بازار کار در زمینه اقتصاد جهانی در برنامه های آموزشی عالی. فصلنامه مطالعات برنامه درسی 16، 165-188.
عبدی،علی.(1384).ارزشیابی از کیفیت برنامه درسی.پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه علامه طباطبایی :تهران.
کمالی، حامد کمالی، زهرا بویئی، بهزاد. فرایند برنامه درسی آموزش عالی در ایران: فرصت ها؛ چالش ها. کنگره ملی آموزش عالی در ایران، 1395.
محمدی, ناصری جهرمی, معینی شهرکی, مهربانیان. (2013). کارایی درونی و اثربخشی بیرونی برنامه درسی دوره دکترای حرفه‌ای پزشکی از دیدگاه دانشجویان، دانش‌آموختگان و اعضای هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی, 13(3), 233-243.
مرزوقی،رحمت الله. بررسی رابطه بین کیفیت تجارب یادگیری با رشد توانایی آینده پژوهی دانشجویان. گام های توسعه در آموزش پزشکی،مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی،دوره یازدهم، شماره دوم، ص 138- 131، 1393.
ملامحمدی، امنه (2000). ارزیابی کیفیت برنامه درسی در برنامه ریزی آموزشی ، تهران، دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد، برنامه ریزی آموزشی.
مهر محمدی، محمود. (1384).جامعه دانایی محور و نظریه تعلیم و تربیت سؤال محور. مندرج در مجموعه مقالات نکوداشت استاد دکتر علیمحمد کاردان. تهران: سمت.
یمنی دوزی ، محمد (1388). کسب عملکرد سیستم های علمی تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
یونسکو (2009). به سوی یک جامعه مبتنی بر دانش. (ترجمه حسن قاسمی و سیروس آزادی).تهران: سامت .
Burkel, V.; Jones, l. and Doberty, M. (2005). Analysing student perception of transforable skills via undergeaduate degree programmes. Active Learning in Higher Education. 6(2):132-144
Candy, P.; Cerbert, G. and Oleary, J. (1994). Developing lifelong learners, through undergraduate education. Canbera: Astralian Government Publishing Service.
Canon, Robert; New Bell, David (2006). The Guide to Improving Teaching in Universities and Centers
Higher Education. (Translation by Ahmad Reza Nasr, Hassan Zare and Mohammad Jafar Pak Seresht). Isfahan:  Isfahan University Press.
Carria, A. M. R. (2007). Leaning in higher education: Strategies to overcome challenges faced by adult student lessons dream from two case studies in Portagal. Portegal: ISCAP/IPP and universidade do Minho.
Charlton, S.; Hannan, B.; Herrick, C.; Landy, M. and Mahar, S. (2005). Research on learning. Melbourne University: Department of Education and Training
Cooper, JH (2005).A training Programme Based on the Principles of Social Constructivism and Focused on Developing People for the Future World of Work an Evaluation. submitted in partial fulfilment of the requirement for the degree Magisters Commeric in the Faculty of Economic and  Buseiness Sciences at the University of Pretoria.
Corbin, J., Strauss, A., & Strauss, A. L. (2014). Basics of qualitative research. Sage.
David, M.; Brennan,J .and Diamond, I. (2010). Effective learning and teaching in UK higher education. UK: The economic and social research council
Davis, M. (2003). Barriers to reflective practice: The changing nature of higher education. Active Learning in Higher Education. 4 (2):243- 255
Dehghani, M & Pakmehr, H. (2011). Managerial Challenges of Curriculum Implementation in Higher Education .Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15.
Diamond. I. (2010). Effective learning and teaching in UK higher education. UK: the economic and social research council.
Durib, M. J. (2014). Challenges of Globalization to School Curricula from the Point of View of Faculty Members with Suggestions of How to Deal with it .Procedia Social and Behavioral Sciences, 112, 1206-1196.
Freed, P. E., & McLaughlin, D. E. (2011). Futures thinking: preparing nurses to think for tomorrow. Nursing education perspectives, 32(3), 173-178
Gradiner, L. (2003). Redesigning higher education: Producing dramatic gains in student learning. Teams Rhem and Association, LLC. ISSN705-2880
Juceviciene, P. and Karenauskaite, V. (2004). Learning environment in physics: The content of double paradigm shift. UK: University of Crete, The European conference on educational research paper: 22-25.
Knapper, Ch. and Croply, A. (2000). Lifelong learning in higher education. Kogan Page.
Longworth, N. (2004). Lifelong learning in action; transforming education in the 21st century. London and New York: Routledge Flamer.
Mohanan, K. (2005). Assessing quality of teaching in higher education. USA: Center for development of teaching and learning.
Ocannor, CH. M. (2003). Implications of mass education on changing Higher Education. Irland: Dublin institute of technology: Chemstry education. Research team.
Rawson, M. (2000). Learning to learn: More than a skill set. Studies in higher education. 25(2): 225-237.
Siraj S, Ali A. Principals projections on the Malaysian secondary school future curriculum. International Education Studies. 2008 Nov 1;1(4):61.
Strauss, A. & Corbin, J. (1990).Basics of qualitative research: Techniques and procedures for Grounded theory .Newbury park, CA: Sage.
Taylor, R. (2001). Lifelong learning in higher education in Western Euroup: Myth or reality.
Toynton, R. (2005). Degrees of disciplinary in equipping mature students in higher education for engagement and success in lifelong learning. Active Learning in Higher Education. 6(1):105-117.
Warren, D. (2002). Curriculum design in a context of widening participation in higher education. London: Arts and Humanities in Higher Education. 1(1):85-99.